Toplumda "Sara hastalığı" olarak bilinen epilepsi, her yaş grubunda görülen nöroloji hastalıklarından biridir.
Epilepsi nedir?
Epilepsi pek çok farklı nedene bağlı olarak gelişen, tekrarlayıcı nitelikte ve gelişigüzel zamanlarda oluşan nöbetlerle karakterize bir hastalıktır. Kadınlarda ve erkeklerde eşit oranda görülen hastalık, idiyopatik, yani altta belli bir neden olmaksızın, semptomatik yani nedeni bilinen ve kriptojenik ya da farklı bir deyişle nedeni bilinmeksizin oluşabilir. Epilepsi, beyinde bulunan bir grup nöronda gerçekleşen anormal elektrik aktivitesine bağlı oluşur. Kişinin nöbet geçirmesine yol açan bu durum süresince beyin fonksiyonları geçici olarak bozulur. Dolayısıyla kişi, nöbet sırasında vücudunu kontrol edemez ve bilinç kaybı yaşayabilir. Epilepsi nöbetleri 30 saniye ile 2 dakika arasında sürer. Ardından kendiliğinden sona erer. Fakat bazı epilepsi nöbetleri 5 dakikadan daha uzun sürebilir. Bu gibi durumda kişinin acil tıbbi yardım alması gerekir. Epilepsi nöbetleri çok geniş bir yelpazede yer alsa da temel olarak parsiyel ve jeneralize olmak üzere iki farklı türde görülür. Parsiyel nöbetler, beynin bir bölümüyle sınırlı olarak başlarken jeneralize nöbetler, beyinde yaygın olarak başlar. Dolayısıyla epilepsi nöbetlerine bağlı olarak oluşan semptomlar farklılık gösterir. Sık rastlanan epilepsi belirtileri arasında hafıza kaybı, baygınlık, titreme, bilinç kaybı, hareketlerin kontrol edilememesi ve idrar kaçırma gibi semptomlar bulunur. Ayrıca nöbet sonrasında kişide hâlsizlik, bitkinlik, kokulara karşı hassasiyet ve şaşkınlık gibi belirtiler de görülebilir.
Epilepsi Nöbet Çeşitleri
- Basit Parsiyel Nöbet ; Basit parsiyel nöbetlerde bilinç açık olur. Üç türü vardır:
Temporal lobdan kaynaklanan nöbetler ani korku, daha önce olmuş bir olayı olmamış gibi hissetme veya olmamış bir olayı olmuş gibi hissetme, kötü koku ve tatlar alma ve içten gelen hoş olmayan bir hisle kendini gösterir.
Frontal lobdan kaynaklanan nöbetlerde ise hareket ile ilgili sorunlar görülür.
Parietal lobdan kaynaklanan nöbetlerde geçici uyuşukluk belirtileri, oksipital lobdan kaynaklanan nöbetlerde de görme alanının yarısını etkileyen flaş şeklinde ışıklar ve değişik renkler görme belirtileri gözlenir.
- Kompleks Parsiyel Nöbet ; Kompleks parsiyel nöbetlerde bilinç etkilenmesi meydana gelir. Kompleks parsiyel nöbetlerde çiğneme, yalanma, yutkunma ve bir şey arar gibi şaşkın bakınma hali görülebilir. Bazen hasta elbiselerini çekiştirebilir ve etrafta dolaşabilir. Dakikalar sonra hatta bazen saatler sonra kendine geldiğinde hiçbir şey hatırlamayabilir.
-Jeneralize Nöbet ; Jeneralize nöbetler tüm beyne yayılır. Halk arasında sara nöbeti olarak bilinen nöbettir. Kişi önce kaskatı kesilir ve yere düşer. Bunun ardından tüm vücut kaslarında kasılıp gevşemeler olur. Nöbet esnasındaki şiddetli hareketler kişinin kontrolü dışında gelişir. Bunun yanı sıra absans ya da “petit mal” adı verilen kimi jeneralize nöbetlerde kişi her ne kadar vücut şeklini kaybetmese de bilincini kaybedebilir.
Epilepsi nedenleri nedir?
Epilepsi hastalığının nedenleri çok çeşitlidir ve değişkenlik göstermektedir. Genel olarak özetlemek gerekirse epilepsi nedenleri arasında şu faktörler bulunmaktadır:
- Hipokampal skleroz
- Doğum öncesi veya sonrasındaki enfeksiyonlar, doğum travmaları, beynin oksijensiz kalması,
- Beyin tümörleri
- Beyin kanaması veya damar tıkanıklığı (serebrovasküler hastalıklar)
- Hipoksik-iskemik beyin hasarları
- Aşırı alkol tüketimi
- Uzun süreli bilgisayar oyunları ve parlak ışıklara maruz kalmak
- Santral sinir sistemi enfeksiyonları
- Uykusuzluk
- İmmun aracılı inflamasyonlar
- Beyin dokusunun gelişimsel bozuklukları,
- Enfeksiyon, yüksek ateş
- Beyin damarlarında gelişimsel bozukluklar
- Yoğun stres
- Kalıtımsal hastalıklar ve genetik nedenler.
Ancak epilepsi hastalığının teşhis yöntemlerindeki tüm gelişmelere karşın yukarıda belirttiğimiz nedenlerin dışında hastalığın sebebinin ne olduğunu bilmediğimiz bir grup hasta da bulunmaktadır.
Epilepsi belirtileri nelerdir?
Bazı epilepsi çeşitleri aynı anda ya da ardışık olarak gerçekleşerek kişilerde birçok belirti ve bulgunun ortaya çıkmasına neden olabilir. Belirtilerin süresi birkaç saniye ile 15 dakika arasında değişkenlik gösterebilir.
Bazı belirtiler epilepsi nöbetinin öncesinde oluşması nedeniyle önem arz ederler:
Ani olarak ortaya çıkan yoğun korku ve endişe hali
Mide bulantısı
Sersemlik
Görme ile ilgili değişiklikler
Ayak ve ellerin hareketlerinde kısmi kontrolsüzlük
Vücudun dışına çıkmış gibi hissetmek
Baş ağrısı
Bu durumları takiben meydana gelen çeşitli belirtileri kişide nöbet geliştiğine işaret ediyor olabilir:
Bilinç kaybını takip eden kafa karışıklığı
Kontrolsüz kas kasılmaları
Ağızdan köpük gelmesi
Düşme
Ağızda garip bir tat oluşması
Diş kenetlenmesi
Dilin ısırılması
Ani başlangıçlı hızlı göz hareketleri
Garip ve anlamsız sesler çıkarma
Bağırsak ve mesane üzerindeki kontrolün kaybı
Ani ruh hali değişiklikleri
Epilepsi tedavisi
İlaç ; Epilepsi, genellikle epilepsi ilaçlarıyla tedavi edilir. Bunları ayrıca anti-epileptik ilaçlar (AED’ler) olarak duyabilirsiniz. Epilepsi ilaçları beyin üzerinde etki eder, nöbetleri azaltmaya veya nöbetlerin olmasını durdurmaya çalışır. Epilepsili birçok insan, doğru ilaca sahip olduklarında, daha az nöbet geçirip geçirmediklerinin farkında olurlar.
Epilepsi tedavisinin diğer yolları
Epilepsili çoğu insan epilepsi ilacı alır ve bu da nöbetleri azaltmada veya durdurmada çok etkili olabilir. Ancak sizin için iyi sonuç vermezse, yardımcı olabilecek başka tedaviler vardır, örneğin:
– Beyin ameliyatı
– Vagus sinir stimülasyonu
– Ketojenik diyet
– Derin beyin uyarımı
– Trigeminal sinir stimülasyonu
Epilepsi nöbeti geçiren kişiye nasıl müdahale edilmeli ?
Öncelikle sakin olmak hastaya yapılacak en önemli yardımdır.
Özellikle büyük nöbetler sırasında hastanın ağzından gelen köpük ve sekresyonların hastanın boğazına kaçmasını engellemek ve rahat nefes almasını sağlamak için hastayı yan yatırılmalıdır.
Hastanın nöbet sırasında kendini yaralamasını ve başını çarpmasını engellemek için başı ve gövdesi desteklenmeli mümkünse yumuşak bir yerde yan yatırılmalıdır.
Çenede kilitlenme olması durumunda, kaşık, tahta bir cisim veya elle hastanın ağzının açılmaya çalışılması doğru değildir. Bu hem müdahaleyi yapan kişinin hem de hastanın yaralanmasına neden olabilir, bu sırada kırılan bir diş veya oluşan bir kanama nefes almayı daha da güçleştirebilir.
Nöbet sırasında çabuk uyanması için hastanın yüzüne su atmak, soğan koklatmak, tokat atmak uygun davranışlar değildir. Nöbet beyindeki elektriksel aktivite nedeniyle olduğu için bu aktivitenin sonlanması ile nöbet bitecektir. Hastanın yüzüne su atmak vb. müdahaleler ile nöbet sonlanmaz.
Genelde nöbetler 1-3 dk içinde sonlanırlar. Ancak 5 dk üzerinde devam eden nöbetlerde hastanın hızlıca bir sağlık kuruluşuna ulaştırılması ve ulaştırılırken de burada belirttiğimiz müdahalelere dikkat ederek izlenmesi önemlidir.